“Ξύπνα, έχουμε πόλεμο” – 3 χρόνια από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία

“Μετά από 3 χρόνια πολέμου, σταματάς να αντιδράς στον ήχο της σειρήνας. Μόνο όταν διαβάζεις ότι πύραυλοι πετάνε συγκεκριμένα στην πόλη σου, η αντίδραση είναι να κλείσεις τα παράθυρα για να ακούς λιγότερες εκρήξεις. Δυστυχώς, έχουμε προσαρμοστεί στον πόλεμο. Μπορεί να ακούγεται τρομερό, αλλά νομίζω ότι αυτό είναι ένας αμυντικός μηχανισμός του εγκεφάλου. Διαφορετικά θα τρελαινόμασταν”.

Για την Oleksandra Zaveryko και τους κατοίκους των ουκρανικών πόλεων, τα τελευταία 3 χρόνια, από όταν ξεκίνησε η πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου, έχουν ένα κοινό που πάντοτε φροντίζει να τους θυμίζει πώς είναι η ζωή τους καθημερινά: τις σειρήνες του πολέμου.

Αν και περιορισμοί δεν υπάρχουν – πέρα από την απαγόρευση κυκλοφορίας σε όλη την χώρα, μεταξύ 12 μ.μ.-5 π.μ. – και όλα είναι ανοιχτά, μπαρ, καφετέριες, κινηματογράφοι, εμπορικά, όταν ακούγεται αυτός ο επαναλαμβανόμενος, τρομακτικός και διαπεραστικός ήχος της σειρήνας, τότε θα πρέπει να μείνουν τα πάντα κλειστά.

Η 2^η φάση του πολέμου βρήκε την Oleksandra, τον Artem, την Anna, τους Ουκρανούς και τις Ουκρανές, και τον υπόλοιπο κόσμο, να παρακολουθούν με αγωνία τι θα συμβεί.

Όσο ο πόλεμος είναι παρών παντού, οι κάτοικοι προσπαθούν να συνεχίσουν τις ζωές τους όπως ακριβώς πριν από τον πόλεμο, με αποτέλεσμα ακόμα και αυτόν τον ήχο, της σειρήνας, πολλοί/ές να τον αγνοούν – τουλάχιστον όσο αυτό είναι εφικτό. Στο Κίεβο θα ακουστεί 2 με 3 φορές τη μέρα, στο Ντνίπρο, 100 χιλιόμετρα από το πεδίο μάχης, 10-15 φορές.

Ο ΟΗΕ αναφέρει ότι οι νεκροί άμαχοι από τον Φεβρουάριο του 2022 είναι πάνω από 12.300, αριθμός που πιθανότατα είναι πολύ μεγαλύτερος. Η WSJ υπολογίζει ότι ο αριθμός των νεκρών Ουκρανών στρατιωτών είναι 80.000 και των τραυματιών 400.000, ενώ το BBC Russia και η Mediazona έχουν επαληθεύσει 90.000 θανάτους Ρώσων στρατιωτών και ο πραγματικός αριθμός μπορεί να φτάνει τις 223.000.

Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, αλλά μερικά χρόνια νωρίτερα, το 2014, με την κατάληψη της Κριμαίας και των ανατολικών περιοχών από τη Ρωσία. Αυτό που ξεκίνησε σχεδόν σαν σήμερα πριν 3 χρόνια, είναι απλώς η δεύτερη φάση του πολέμου. Αυτή η 2^η φάση του πολέμου βρήκε την Oleksandra, τον Artem, την Anna, τους Ουκρανούς και τις Ουκρανές, και τον υπόλοιπο κόσμο, να παρακολουθούν με αγωνία τι θα συμβεί.

“Στις 23 Φεβρουαρίου πριν πάω για ύπνο, ο φίλος μου μου έγραψε ότι αισθάνεται πως αύριο θα ξεκινήσει ο πόλεμος. Του είπα ότι όλα θα πάνε καλά και τον καληνύχτισα. 24 Φεβρουαρίου, 5 π.μ. τηλεφώνημα από το αγόρι μου. “Μας βομβαρδίζουν. Οι ρουκέτες προσγειώνονται στο Χάρκοβο. Ξύπνα, έχουμε πόλεμο”.

Η Oleksandra Zaveryko είναι 23 ετών, γεννήθηκε στη Ζαπορίζια και αυτή τη στιγμή ζει στο Κίεβο. Όταν έγινε η ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, εκείνη, ο φίλος της, ο πατέρας της και άλλα μέλη της οικογένειας, έμειναν στη Ζαπορίζια. Η μητέρα της, η αδελφή της, ο αδελφός της και ο πατριός της εγκατέλειψαν τη χώρα 5 ημέρες πριν από τον πόλεμο και κατέληξαν στην Τουρκία. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, μαζί με τον φίλο της έζησαν στο Λβιβ (2022), στην Οδησσό (2022-2023), στο Χάρκοβο (2023-2024) και τελικά κατέληξαν στο Κίεβο.

“Δεν μπορούσαμε να φάμε, να κοιμηθούμε, ακόμη και το να κάνουμε ντους ήταν δύσκολο, γιατί το μόνο που κάναμε εκείνη τη στιγμή ήταν να ελέγχουμε συνεχώς τις ειδήσεις. 24 ώρες την ημέρα” λέει η Oleksandra Zaveryko στο fyi.news.

Η ίδια εξηγεί ότι είναι πιο δύσκολο να είναι στο εξωτερικό, όταν επισκέπτεται τη μητέρα της, που πλέον ζει στην Ελλάδα, και να διαβάζει για ρωσικές επιθέσεις στη Ζαπορίζια, όπου ζει η μισή οικογένειά της, παρά να είναι στην Ουκρανία. “Το να αποχωρίζεσαι την οικογένειά σου όταν υπάρχει πόλεμος είναι διαφορετικό συναίσθημα. Ο πατέρας μου δεν γνώρισε τη μικρή μου αδελφή παρά μόνο σχεδόν ενάμιση χρόνο αργότερα” αναφέρει.

Στο διαδίκτυο υπάρχουν βίντεο με ανθρώπους που στέκονται σε μια καφετέρια περιμένοντας τον καφέ τους, ακούγονται εκρήξεις και ο barista δεν δίνει καν σημασία και συνεχίζει τη δουλειά του.

Το γεγονός ότι εκείνη και τα μέλη της οικογένειάς της ζουν σε διαφορετικά μέρη, έχει αλλάξει και τον τρόπο επικοινωνίας τους. “Παλαιότερα τηλεφωνούσαμε και επικοινωνούσαμε μέσω εφαρμογών των social media πολύ συχνά. Τότε μπορεί να ήταν μακροσκελείς οι συνομιλίες μας, αλλά τώρα μεσολαβούν σύντομα μηνύματα: ‘Πώς είστε; Όλα καλά;’” τονίζει.

Η Oleksandra Zaveryko, όλο αυτό το διάστημα, προσπαθεί να βρίσκει χρόνο με τους/τις φίλους/ες της περπατώντας στην πόλη ή σε κάποια καφετέρια. “Οι ουκρανικές επιχειρήσεις έχουν προσαρμοστεί επίσης στην κατάσταση. Στο διαδίκτυο υπάρχουν βίντεο με ανθρώπους που στέκονται σε μια καφετέρια περιμένοντας τον καφέ τους, ακούγονται εκρήξεις και ο barista δεν δίνει καν σημασία και συνεχίζει τη δουλειά του. Αυτές είναι οι πραγματικότητές μας”.

Υπάρχουν πολλές ομάδες στο messenger και στο Telegram, στις οποίες παρακολουθούν τις εξελίξεις σε όλες τις πόλεις στην Ουκρανία και η ίδια έχει πλέον ως συνήθεια το να διαβάζει καθημερινά τις ειδήσεις στο Telegram.

“Κάθεσαι και διαβάζεις: πύραυλος στη Ζαπορίζια, η οποία απέχει αυτή τη στιγμή 30 χιλιόμετρα από τη γραμμή του μετώπου και στην οποία οι Ρώσοι εκτοξεύουν πυραύλους που η αεράμυνα δεν μπορεί να αποκρούσει. Αυτό σημαίνει ότι είναι 100% σίγουρο ότι αυτός ο πύραυλος θα χτυπήσει κάπου. Και εσύ κάθεσαι σε μια άλλη πόλη και απλώς ελπίζεις ότι δεν θα είναι στο σπίτι όπου κοιμάται η οικογένειά σου. Αυτό είναι πραγματικά η ρωσική ρουλέτα” καταλήγει.

O Artem Kulia, 32, ζει στο Κίεβο και εργάζεται ως δημοσιογράφος. Η οικογένειά του βρίσκεται στο Ντνίπρο, μία από τις 5 μεγαλύτερες πόλεις της Ουκρανίας, η οποία βρίσκεται περίπου 100 χιλιόμετρα από τη γραμμή του μετώπου.

“Ήμασταν σε μεγάλη ένταση εκείνες τις μέρες, αλλά παρ’ όλα αυτά ήταν πολύ μεγάλη έκπληξη για όλους. Αυτή η μέρα ήταν σαν σοκ” λέει ο Artem Kulia στο fyi.news.

Στην αρχή του πολέμου υπήρχε πολύ μεγάλη ενότητα μπροστά στη ρωσική εισβολή, αυτό όμως στη συνέχεια άλλαξε, σύμφωνα με τον ίδιο. 

“Ήταν πολύ τρομακτική περίοδος, αλλά ταυτόχρονα όλοι/ες ενθαρρύνονταν από το πώς ο στρατός της Ουκρανίας καθυστερούσε τους Ρώσους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να πετύχουν τους στόχους τους. Αλλά τα επόμενα χρόνια, με τον πόλεμο να συνεχίζεται, τα πράγματα έγιναν πολύ δύσκολα. Ειδικά πέρυσι, που οι Ρώσοι κατέλαβαν πολλά εδάφη στα ανατολικά. Η αντίδραση των ανθρώπων σε αυτό που ήρθε ήταν πιο “καταθλιπτική”, αλλά προσωπικά οι σχέσεις μου με τους ανθρώπους μου δεν άλλαξαν καθόλου”.

Φυσικά, πάντα θυμόμαστε τον πόλεμο και οι Ρώσοι μας κάνουν να τον θυμόμαστε με τους ταυτόχρονους βομβαρδισμούς των πόλεών μας.

Όταν ακούει σειρήνες, πλέον επιλέγει να μην πηγαίνει σε καταφύγιο, σε αντίθεση με φίλους τους που πηγαίνουν στον σταθμό του μετρό ή σε υπόγειο πάρκινγκ. “Φανταστείτε ότι χτυπάει ο συναγερμός 3 φορές μέσα στη νύχτα. Αν κατεβαίνω κάτω κάθε φορά, δεν θα προλαβαίνω να κοιμηθώ. Και η εργάσιμη ημέρα μου θα χαθεί εντελώς” λέει.

Προσθέτει “προσπαθούμε να ζήσουμε όπως ήταν πριν από τον πόλεμο, αν είναι δυνατόν. Φυσικά, πάντα τον θυμόμαστε και οι Ρώσοι μάς κάνουν να τον θυμόμαστε με τους ταυτόχρονους βομβαρδισμούς των πόλεών μας”.

Ο Artem θεωρεί ότι το κύριο πρόβλημα της Ευρώπης είναι ότι δεν έχει καταλάβει πόσο κοντά της είναι ο πόλεμος. “Είχα κινηματογραφήσει μια πολύ καλή ιστορία, ενός Ολλανδού, ο οποίος μετακόμισε στην Ουκρανία ως εθελοντής. Ως μάγειρας, έφτιαχνε φαγητό για τους στρατιώτες μας στο μέτωπο ή έφερνε τρόφιμα κ.ά. στους εθελοντές.

Μου είπε ότι οι άνθρωποι στην Ολλανδία ξεχνούν εύκολα πόσο κοντά είναι ο πόλεμος. Για να φτάσω στο Κίεβο με το αμάξι από την Ολλανδία, χρειάζονται 23 ώρες τονίζει.

“Έτσι”, συνεχίζει, “υποθέτω ότι το κύριο πρόβλημα είναι ότι για την Ευρώπη ο πόλεμος έχει αρχίσει να είναι κάτι συνηθισμένο ή ενοχλητικό, αλλά εμείς συνεχίζουμε να ζούμε σε αυτές τις συνθήκες και δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τι συμβαίνει. Κάθε λεπτό οι στρατιώτες μας πεθαίνουν στην πρώτη γραμμή του μετώπου και το κυριότερο είναι ότι ο κόσμος έχει αρχίσει να το συνηθίζει. Και αυτό είναι πρόβλημα”.

Η Anna Uzlova, 41, είναι διευθύντρια και συνιδρύτρια του φιλανθρωπικού ιδρύματος “Inspiration Family”το οποίο ιδρύθηκε στο Κίεβο το 2020 από πέντε γυναίκες με προσωπικές ιστορίες καρκίνου, με στόχο τη δημιουργία ενός συστήματος ογκολογικής περίθαλψης. Από την έναρξη της πλήρους εισβολής, έπρεπε να αναδιαρθρώσουν το έργο τους, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση, ενώ πολλά έργα έπρεπε είτε να ανασταλούν είτε να σταματήσουν εντελώς.

“Με την πάροδο του χρόνου η κατάσταση σταθεροποιήθηκε και αρχίσαμε σταδιακά να επιστρέφουμε στη συνήθη ροή εργασιών μας. Κάποιες λειτουργίες επεκτάθηκαν: γίναμε η φωνή των Ουκρανών ασθενών στη διεθνή κοινότητα και προσπαθούμε ενεργά να ενταχθούμε στην ευρωπαϊκή κοινότητα” λέει η Anna Uzlova στο fyi.news.

Τη μέρα της πλήρους εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022, θυμάται ότι “όλοι ξυπνήσαμε από τις εκρήξεις και αρχίσαμε να τηλεφωνούμε ο ένας στον άλλο. Ο σύζυγός μου εντάχθηκε στην εδαφική άμυνα, ενώ εγώ έμεινα στο σπίτι, προσπαθώντας να προσαρμοστώ και να καταλάβω τι έπρεπε να κάνω στη συνέχεια. Το σπίτι μου βρίσκεται στα περίχωρα, στην κατεύθυνση από την οποία προελαύνει ο εχθρός. Ακούγαμε όλες τις μάχες – ήταν τρομακτικό”.

Ωστόσο, μετά το αρχικό σοκ, η εργασία, οι δραστηριότητες του ιδρύματος, άρχισαν να αποτελούν “σανίδα σωτηρίας” για εκείνη. “Η συνειδητοποίηση της θέσης μου σε αυτόν τον πόλεμο, η γνώση ότι κάνω κάτι χρήσιμο, έφερε μια μικρή καθησυχαστική αίσθηση” λέει.

Δεν παύουμε να ξυπνάμε για να πάμε για δουλειά, να φροντίζουμε τις γάτες μας, να βγαίνουμε ραντεβού, να επισκεπτόμαστε θέατρα.

Πρώτα ο COVID, μετά ο πόλεμος – και τα δύο έχουν αλλάξει σημαντικά τις συνήθειες και τα ενδιαφέροντα, υποστηρίζει η Anna Uzlova.

Αν και νιώθει ευγνωμοσύνη που εκείνη και η οικογένειά της είναι ζωντανοί και σώοι, και που τα σπίτια τους παρέμειναν άθικτα, τα πράγματα για τη χώρα της έχουν επιδεινωθεί συνολικά.

“Ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο, η οικονομική κατάσταση έχει επιδεινωθεί σημαντικά – το αισθάνεται κάθε Ουκρανός/ίδα. Πολλοί άνδρες έχουν στρατευτεί, τόσοι πολλοί χάνουν τη ζωή τους, και αυτό γίνεται όλο και πιο αισθητό. Παρακολουθούμε συνεχώς τις ειδήσεις, παρακολουθούμε τα πάντα από κοντά και η συνολική κατάσταση της ψυχικής υγείας έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Ο καθένας από εμάς το αισθάνεται βαθιά” αναφέρει.

Εξάλλου, οι συνεχείς συναγερμοί αεροπορικών επιδρομών, οι βομβαρδισμοί, η συσκότιση και η απαγόρευση κυκλοφορίας κρατούν τον κόσμο σε μια κατάσταση συνεχούς έντασης. Η ίδια, πάντως, έχει σταματήσει εδώ και πολύ καιρό, όπως και πολύς κόσμος, να πηγαίνει σε καταφύγιο.

Και καταλήγει: “Δεν παύουμε να ξυπνάμε για να πάμε για δουλειά, να φροντίζουμε τις γάτες μας, ναβγαίνουμε ραντεβού, να επισκεπτόμαστε θέατρα. Τα καταστήματα, οι κινηματογράφοι και τα θέατρα είναι ανοιχτά, γίνονται εκδηλώσεις, γιορτάζουμε γενέθλια, αρρωσταίνουμε… η ζωή συνεχίζεται”.