Η 2η ευκαιρία στις φυλακές νέων Αυλώνα αρχίζει με κουδούνι

Ρεπορτάζ στις Φυλακές Νέων Αυλώνα

Αποστολή: Έλενα Παπαδημητρίου-Κατερίνα Πασπαλιάρη

Φτάνουμε με την Kατερίνα (Πασπαλιάρη), content editor του fyi.news, έξω από το Ειδικό Σωφρονιστικό Καταστήμα Νέων Αυλώνα Αττικής, νιώθω ένα κρύο συναίσθημα τη στιγμή που περνάμε την πόρτα.  Οι  αναπαραστάσεις που έχουμε για τη φυλακή, οι ταινίες, οι σειρές και τα ντοκιμαντέρ που έχουμε παρακολουθήσει έχουν φτιάξει μια εικόνα για το πώς θα είναι, αλλά εμείς βρισκόμαστε ένα βήμα πριν να δούμε την πραγματικότητα ρεαλιστικά.

Εδώ κρατούνται περίπου 360 νέοι από 18 έως 21 ετών, ανεξαρτήτως αδικήματος, οι οποίοι σε ποσοστό 90% φοιτούν στα σχολεία (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο και ΣΑΕΚ (πρώην ΙΕΚ) της φυλακής, καθώς η φοίτηση μειώνει τις μέρες κράτησης. Κανονικότατο σχολείο με πρόγραμμα 8.30-14.30, με μαθήματα, ενισχυτική διδασκαλία, καθηγητές και διαλείμματα. Και χαβαλέ και ζωντάνια όπως θα καταλάβουμε από το πρώτο λεπτό που μπαίνουμε στους χώρους του. Είναι η πρώτη μέρα μετά τις διακοπές του Πάσχα, οπότε οι μαθητές πέφτουν πάνω στους καθηγητές τους, τους αγκαλιάζουν κι αρχίζουν εκατέρωθεν τα πειράγματα.

Όταν μας παίρνουν χαμπάρι, έρχονται κοντά μας, παίρνουν πόζες γελώντας και ζητούν επίμονα από την Κατερίνα που έχει στον ώμο της την κάμερα, να τους βγάλει φωτογραφίες για να τους δουν όλοι έξω.

Οι νέοι ορεξάτοι καθηγητές, οι μικρές, πλημμυρισμένες από βιβλία αίθουσες διδασκαλίας, τα φανταστικά graffiti με αναφορά στον Keith Haring στους τοίχους του σχολείου, οι στίχοι του ΛΕΞ «προσευχήσου για όλους τους αντιπάλους, θέλουν παυσίπονο για τους πονοκεφάλους», του Άσιμου, της Γώγου και του Σεφέρη με ξεγελούν. Αυτοί οι μαθητές, μετά το μάθημα δεν θα γυρίσουν στα σπίτια τους, αλλά στα κελιά τους, όπου ζουν ανά τέσσερις, καθώς στο κατάστημα επικρατούν συνθήκες υπερπληθυσμού.

Όπως λέει ο διευθυντής των φυλακών, Στέφανος Μπαντής, το γεγονός ότι από 187 που είναι η κανονικά οι θέσεις, οι κρατούμενοι ξεπερνούν τους 360, εμποδίζει την αξιοπρεπή διαβίωση, την αναψυχή, τη μάθηση και  τη μελέτη τους.

“Πού να βρουν ησυχία να κάνουν τα μαθηματά τους στα κελιά, φροντίζουμε να κάνουμε όλη τη δουλειά μέσα στην τάξη”, λέει η Αναστασία Πέππα, διευθύντρια στις Δομές Εκπαίδευσης και κατάρτισης του Αυλώνα, η οποία δουλεύει 13 χρόνια εκεί και πλέον δεν μπορεί να φανταστεί τη δουλειά της σε σχολείο εκτός φυλακής. “Εδώ είναι ο φυσικός μου χώρος, εδώ όπου όλα αυτά τα παιδιά μαθαίνουν να αισθάνονται ότι αξίζουν κι αυτά”.

Την ρωτώ ποιο είναι το πολυτιμότερο πράγμα που τους μαθαίνουν εδώ. “Η αγάπη που τους έλειπε, αγάπη με όρια και όρια με αγάπη”. Ο τρόπος που τους ακούει όταν την περικυκλώνουν για να της μιλήσουν ή να κάνουν κάποια από τις πλάκες τους είναι η αγάπη, και οι αποφασιστικές κινήσεις της όταν τους δείχνει τον δρόμο για τις τάξεις τους μόλις χτυπά το κουδούνι είναι τα όρια.

Το πριν και το μετά της φυλακής, το μέσα και το έξω, η πρώτη και η τελευταία ημέρα, η πρώτη και η δεύτερη ευκαιρία. Αυτά συζητάμε με τον Π., 18 χρονών από το Ίλιον, που είναι μέσα έναν χρόνο, για ληστείες. Φοιτά στην πρώτη γυμνασίου, τώρα του αρέσουν η γλώσσα και τα μαθηματικά, πριν το είχε σταματήσει το σχολείο. Το σχολείο δεν είναι η μόνη νέα συνήθεια που του αρέσει.

«Μέσα στη φυλακή έχω καταφέρει να έχω καθαρό μυαλό, καθαρή αναπνοή, καθαρό σώμα, κι αυτό θα με συνοδέψει κι έξω. Με καίει να κρατήσω τον σεβασμό μου».

Τις προηγούμενες τρεις φορές που φυλακίστηκε ήταν μικρός, λέει. Τώρα εκμεταλλεύεται και εκτιμά τον χρόνο που έχει για να σκεφτεί και να ηρεμήσει. “Ο Θεός αγαπάει και τον κλέφτη και τον νοικοκύρη, αλλά ξέρεις, για να σε συγχωρέσει ο Θεός πρέπει να έχεις μια μετάνοια, να πεις έχω μετανιώσει ρε φίλε”.

Το πρώτο πράγμα που θα κάνει όταν βγει; “Θα πάω να αγκαλιάσω τη μάνα μου, να της κάνω μια τεράστια αγκαλιά, έτσι όπως το σκέφτομαι δηλαδή κάθε μέρα που κοιμάμαι, να βγω και να την αγκαλιάσω και να μου φύγει όλο αυτό… και να της πω μαμά, τέλος”.

“Να δω τη μάνα μου, να την πάρω μια αγκαλιά και να της πω “Η ζωή συνεχίζεται” απαντά  στην ίδια ερώτηση ο Α. 21 χρονών από το Αίγιο που είναι μέσα έναν χρόνο, για ληστείες. Ήταν φοβισμένος το πρώτο βράδυ που μπήκε; “Όχι. Γιατί να είμαι φοβισμένος; Είναι περίεργα, αλλάζεις τελείως. Άλλο η κοινωνία, άλλο φυλακή. Αλλάζουν όλα”.

Υπάρχουν άραγε στιγμές εδώ μέσα που μπορεί να νιώθει πιο ασφαλής και πιο ήσυχος απ’ ό,τι έξω; “Ναι, υπάρχουν γιατί είναι κλειστός ο κόσμος. Είσαι κλεισμένος σε τέσσερις τοίχους. Εδώ έχεις 300 άτομα. Τους ξέρεις όλους”.

Μετά το σχολείο, κοιτάει για ώρες το ταβάνι και σκέφτεται, όπως όλοι, τι θα κάνει όταν βγει. Συγκεκριμένα, αν θα συνεχίσει την παράνομη ζωή ή όχι. Αναρωτιέμαι αν αυτό είναι μια διαδικασία, μια απόφαση που διαμορφώνεται μέσα στη φυλακή. Για τον Α. αυτή η απόφαση είναι ειλημμένη, όπως μου απαντά αφοπλιστικά. “Θα συνεχίσω τη ζωή μου. Έτσι μεγάλωσα από μικρός, στην παρανομία. Άμα είσαι έτσι, ευθεία, εκεί, δεν αλλάζεις, εκεί ευθεία θα πας”.

Βλέπει ειδήσεις και ταινίες στην τηλεόραση, ξέρει τη δημόσια συζήτηση για την αυξημένη παραβατικότητα στην εφηβεία και τη νεαρή ηλικία. “Λυπάμαι για τους 14χρονους που μπλέκουν σε τόσο μικρή ηλικία, θα ήθελα να τους πω να προσέχουν. Αυτά που βλέπουν σε μια ταινία, “θα πάω να κάνω ληστεία, θα βγάλω λεφτά», είναι μια ταινία που θα διαρκέσει 2 ώρες. Η ζωή διαρκεί χρόνια, είναι πιο σκληρή. Η ταινία δεν έχει καμία σχέση με την αληθινή ζωή. Εμείς τα ζούμε, αυτοί τα βγάζουν απλά σε μια ταινία”.

Ο 20χρονος Φ., που έμενε στη Θεσσαλονίκη και είναι μέσα για κλοπές εδώ και 4 μήνες, πάει πρώτη φορά κανονικά σχολείο, Δημοτικό, κι έμαθε να διαβάζει και να γράφει. Όταν βγει, θα ξέρει να υπολογίζει τα χρήματά του όταν πάει σε ένα μαγαζί να πάρει κάτι. Είναι γελαστός, οι μικρές χαρές όπως οι νίκες της ομάδας του, του ΠΑΟΚ, ή οι πλάκες με τους συγκρατουμένους του, είναι αρκετές για να μαλακώνουν κάπως τον ατέλειωτο χρόνο και τον περιορισμένο χώρο του κελιού.

“Στο κρεβάτι σκέφτεσαι “να ήμουν έξω”. Καλοκαίρι έρχεται, έξω πας θάλασσα. Μου έλειψε η θάλασσα”. Δεν του αρέσει να ακούει να μιλάνε στην τηλεόραση για την παραβατικότητα των νέων, σαν να μιλούν για τον ίδιο νιώθει. Προτιμά να φαντάζεται την ημέρα που θα βγει.

“Θα βγω από μέσα, δεν θα ξανακάνω τίποτα. Θα πάω να βρω μια δουλειά κοντά στο σπίτι μου. Ό,τι δουλειά υπάρχει στην Ελλάδα, μαγειρεία, καθαριστής…”.

Ο Χ.δεν το βλέπει έτσι, “δεν κάνει καλό να σκέφτεσαι το έξω όταν είσαι εδώ. Σε τρώει. Το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι απλά να ζεις στο παρόν. Να σκέφτεσαι και το μέλλον, αλλά μην σκέφτεσαι έξω από την πόρτα. Όταν θα έρθει αυτή η ώρα θα τη ζήσεις”.

Είχε τελειώσει το σχολείο, είναι μέσα για ναρκωτικά και τώρα σπουδάζει στα ΣΑΕΚ της φυλακής μαγειρική και θέλει να τελειώσει τις σπουδές κι εκτός. “Είναι μια πρακτική ζωγραφική. Ο καθένας ζωγραφίζει με τον τρόπο του. Έχω μάθει πράγματα που έξω δεν θα μάθαινα για κανένα λόγο”. Αυτό δεν είναι η ουσία της δεύτερης ευκαιρίας του σωφρονισμού;

“Δεν ξέρω αν θα το έλεγα δεύτερη ευκαιρία. Σίγουρα είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να επανενταχθείς όταν φύγεις. Γενικά η φυλακή δεν έχει μόνο κακά. Έχει και καλά η φυλακή. Βάζεις μυαλό, πειθαρχείς, άμα δεν μπορείς να πειθαρχήσεις αλλιώς”. Το να βάλεις μυαλό, λέει, γίνεται μόνο του, “αν έχεις σκοπό να αλλάξεις, θα σε βοηθήσει αυτό που περνάς, άμα δεν έχεις σκοπό να αλλάξεις…”. Μπορεί να μην αισθάνεται περισσότερο ασφαλής, νιώθει όμως ηρεμία εκεί μέσα, μακριά από τον έξω κόσμο. Επαναλαμβάνει με σταθερή φωνή ότι η νέα του συνήθεια είναι να είναι χαμηλών τόνων και προσεκτικός, και μέσα στη φυλακή και έξω.

Φεύγοντας, προσπαθώ να ξεχωρίσω τις σκέψεις μου. 360 ιστορίες, η καθεμία ξεχωριστή, ο καθένας τους σε διαφορετική φάση συνειδητοποίησης, αναγνώρισης του λάθους, σε άλλη πνευματική και ψυχική ηρεμία από τον διπλανό του.

“Θα ήταν ιδανικό να μην χρειάζονταν οι φυλακές, όμως όσο υπάρχουν πρέπει να δείχνουν στους ανθρώπους ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος. Δεν χρειάζεται να ζουν με την ταμπέλα του κρατούμενου, ούτε όσο είναι μέσα, είναι στην επιλογή τους” μου είπε ο διευθυντής, o κ. Μπαντής.

Το σχολείο, οι κοινωνικές σχέσεις με τους καθηγητές και το προσωπικό της φυλακής, το υποστηρικτικό περιβάλλον και η εργασιακή επανένταξη μετά την αποφυλάκιση είναι απαραίτητα όταν ως κοινωνία επενδύεις σοβαρά στη δεύτερη ευκαιρία.

Είναι αρκετά; Ίσως όχι πάντα, αλλά αξίζει ακόμα κι αν έστω ένας  νέος άνθρωπος αποφασίσει να στρίψει αλλιώς.